Η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου
Άρθρο του Δρ. Αχιλλέως Κ. Αιμιλιανίδη που δημοσιεύτηκε στο portal νομικής ενημέρωσης dikaiosyni.com
Στις ΗΠΑ ο διαχωρισμός των διάφορων περιόδων του Ανώτατου Δικαστηρίου γίνεται σχεδόν πάντα με αναφορά στη θητεία εκάστου προέδρου του Δικαστηρίου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν έχουν ηλικία υποχρεωτικής αφυπηρέτησης και στις συνακόλουθες μακρές περιόδους προεδρίας. Ως αποτέλεσμα τα τελευταία 60 χρόνια υπήρξαν μόνο τέσσερις πρόεδροι του Δικαστηρίου (Earl Warren, Warren Burger, William Rehnquist, John Roberts), ενώ στα αντίστοιχα 60 χρόνια ιστορίας της Κυπριακής Δημοκρατίας ο αριθμός των προέδρων είναι διψήφιος.
Επί Αγγλοκρατίας διορίστηκαν 12 πρόεδροι του Ανώτατου Δικαστηρίου. Κανένας τους δεν ήταν Κύπριος (Bovill, Smith, Hutchinson, Tyser, Fisher, Nettleton, Belcher, Stronge, Crean, Jackson, Hallinan, Bourke). Από το 1927 ξεκίνησαν όμως να διορίζονται Κύπριοι δικαστές ως μέλη του Δικαστηρίου, πρώτα οι Σέρτσιος και Φουάντ, μετά οι Χαλίντ και Μελισσάς και τελευταίοι οι Ζεκιά και Ζαννετίδης. Το Σύνταγμα αναφέρεται σε δύο Ανώτατα Δικαστήρια, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και το High Court, τα οποία είχαν ουδέτερους προέδρους. Στο πρώτο πρόεδρος ήταν ο Γερμανός Ernst Forsthoff, ενώ στο δεύτερο o Ιρλανδός Βarra O Briain, τον οποίο διαδέχθηκε ο Καναδός John Leonard Wilson.
Από το 1964 και την ενοποίηση του Ανώτατου Δικαστηρίου, δυνάμει του περί απονομής της δικαιοσύνης νόμου 33/64, και στη βάση του δικαίου της ανάγκης, διορίστηκαν επιτέλους Κύπριοι πρόεδροι του Ανώτατου Δικαστηρίου. Ο πρώτος Κύπριος Πρόεδρος ήταν ο κορυφαίος Τουρκοκύπριος νομικός Μεχμέτ Ζεκιά, ο οποίος είχε διοριστεί στο Ανώτατο Δικαστήριο για πρώτη φορά το 1952. Ο Ζεκιά υποχρεώθηκε από τον Ντενκτάς να αποχωρήσει το 1966, αν και παρέμεινε ως ο Κύπριος δικαστής στο ΕΔΔΑ μέχρι τον θάνατό του το 1984. Στη θέση του διορίστηκε για μια πενταετία (1966-1971) ο Γεώργιος Βασιλειάδης, ο οποίος είχε διοριστεί με την Ανακήρυξη της Δημοκρατίας ως μέλος του High Court και ακολούθως ο Μιχαλάκης Τριανταφυλλίδης, ο οποίος είχε διοριστεί το 1960 ως μέλος του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ο Τριανταφυλλίδης παρέμεινε ως πρόεδρος του Δικαστηρίου σχεδόν για δύο δεκαετίες (1971-1988), όντας ο μακροβιότερος πρόεδρος, αλλά και δικαστής του Δικαστηρίου με συνολική θητεία 28 ετών, μετά την οποία μάλιστα διορίστηκε και ως Γενικός Εισαγγελέας για ακόμα επτά χρόνια.
Ο μοναδικός, εκτός από τον Τριανταφυλλίδη, που είχε μακρά θητεία ως Πρόεδρος του Δικαστηρίου είναι ο Γεώργιος Πικής, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος για εννιά έτη (1995-2004), ενώ συνολικά διατέλεσε μέλος του Δικαστηρίου για 23 χρόνια, όσα και ο Ανδρέας Λοΐζου, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος του Δικαστηρίου για έξι χρόνια (1988-1994). Ο δεύτερος μακροβιότερος δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου μετά τον Τριανταφυλλίδη, είναι ο Δημήτριος Στυλιανίδης, ο οποίος υπηρέτησε στο Δικαστήριο για 24 χρόνια, μόνο ένα όμως εκ των οποίων ως Πρόεδρος (1994-1995). Οι Τριανταφυλλίδης και Πικής είχαν έντονη διαφορά δικαστικών αντιλήψεων και θεώρησης του ρόλου του δικαστή. Για το μεγαλύτερο διάστημα της ιστορίας του Ανώτατου Δικαστηρίου η δικαστική αντίληψη Τριανταφυλλίδη παρέμενε πλειοψηφική. Τα τελευταία όμως χρόνια το Δικαστήριο ξεκίνησε να υιοθετεί ολοένα και περισσότερο τις πεποιθήσεις του Πική, ιδιαίτερα ως προς την αρχή της διάκρισης των εξουσιών και το ρόλο του Δικαστηρίου ως υπέρτατης πηγής εξουσίας. Οι ριζικά διαφορετικές αντιλήψεις των Πική και Στυλιανίδη εξάλλου ως προς τους διορισμούς δικαστών συνιστούν μέχρις ενός βαθμού τον πρόδρομο των σημερινών συγκρούσεων για το ίδιο θέμα και καθόρισαν τη σημερινή σύνθεση του δικαστικού σώματος.
Στη σύγχρονη ιστορία του Δικαστηρίου οι θητείες των προέδρων είναι σχετικά βραχύβιες. Ο Χρίστος Αρτεμίδης διατέλεσε πρόεδρος για τέσσερα χρόνια (2004-2008), ο Πέτρος Αρτέμης για πέντε (2008-2013), ο Μύρων Νικολάτος για έξι (2014-2020), ενώ ο Δημήτριος Χατζηχαμπής για ένα έτος (2013-2014) και πιο πρόσφατα ο Στέλιος Ναθαναήλ για μερικούς μόνο μήνες. Πολλοί δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου εξάλλου υπέβαλαν παραίτηση ώστε να υπηρετήσουν σε άλλες θέσεις. Εκτός από τον Τριανταφυλλίδη, στη θέση του Γενικού Εισαγγελέα διορίστηκαν κατευθείαν από το δικαστικό αξίωμα ο Σόλων Νικήτας και πιο πρόσφατα ο Κώστας Κληρίδης. Άλλοι αποχώρησαν ώστε να διοριστούν σε διάφορα άλλα αξιώματα, όπως ο Γιώργος Νικολάου στο ΕΔΔΑ, ο Γιώργος Αρέστη στο ΔΕΕ, η Έφη Παπαδοπούλου ως Πρόεδρος της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών και η Δέσπω Μιχαηλίδου ως Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Ορισμένοι εξάλλου από τους κορυφαίους δικαστές στην ιστορία του Ανώτατου Δικαστηρίου, όπως οι Ιούλιος Ιωσηφίδης, Ιωάννης Πογιατζής και Γιαννάκης Κωνσταντινίδης, δεν διορίστηκαν ποτέ στη θέση του προέδρου του Δικαστηρίου.
Η Περσεφόνη Παναγή θα είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία του Ανώτατου Δικαστηρίου, ένα αναμφίβολο ιστορικό ορόσημο. Πέρα από την εμπειρία πολλών εμφανίσεων ενώπιόν της, είχα την τύχη να συνεργαστώ τα τελευταία χρόνια μαζί της στην Επιτροπή Θεσμών για την αναθεώρηση των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, μιας επιτροπής με δύσκολο έργο της οποίας προέδρευε. Άνθρωπος με καλή αντίληψη των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα το Δικαστήριο και ταυτόχρονα μη συγκρουσιακός, καλείται, παρά τη σύντομη διάρκεια της θητείας της, να συμβάλει στην υλοποίηση της δικαστηριακής μεταρρύθμισης που θα επιφέρει στο θεσμό του Ανώτατου Δικαστηρίου τις μεγαλύτερες αλλαγές από το 1964 και που θα καθορίσει εν πολλοίς κατά πόσο το Δικαστήριο θα κατορθώσει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των δικαστών, των δικηγόρων και του κοινού, κάτι που είναι απολύτως αναγκαίο προς το συμφέρον της δικαιοσύνης και συνακόλουθα της επιβίωσης του κράτους.
